«Ականատես» դիտորդական առաքելության նախնական գնահատմամբ` 2020 թվականի մարտի 31-ին Արցախի Հանրապետությունում կայացած նախագահական և խորհրդարանական ընտրությունների քվեարկությունն ընթացել է մասամբ լարված մթնոլորտում։ Գրանցվել է ընտրողների մասնակցության բավականին բարձր ցուցանիշ։ Բազմաթիվ տարերային խախտումների հետ միաժամանակ տեղ են գտել մի շարք կրկնվող երևույթներ, որոնք հիմք են տալիս ենթադրել, որ դրանք եղել են միտումնավոր և կազմակերպված։ Ակնհայտորեն որոշ ընտրողների կամարտահայտումը չի եղել ազատ, վերահսկվել է, ինչը կարող էր ազդեցություն ունենալ քվեարկության արդյունքների վրա։

«Ականատես» դիտորդական առաքելությունը որոշել է վերանայել 2020 թվականի մարտի 31-ին Արցախի Հանրապետությունում կայանալիք նախագահական և խորհրդարանական ընտրությունները դիտարկելու իր պլանները՝ հաշվի առնելով COVID-19 նոր կորոնավիրուսի համավարակով պայմանավորված ֆորս-մաժորային իրավիճակը։

COVID-19-ի տարածման միտումներն աշխարհում, ինտենսիվորեն աճող տեմպերը Հայաստանում, վարակի քողարկված ու անկանխատեսելի դրսևորումները, այդ թվում՝ նաև նախնական ախտորոշումը մի խումբ դիտորդների շրջանում, որոշների մեկուսացումը և այլոց հրաժարումը՝ ստիպում են «Ականատես» առաքելությանը վերակազմակերպել իր աշխատանքները և Հայաստանից դիտորդներ չուղարկել Արցախ՝ հնարավորինս նվազեցնելու ընտրական գործընթացներում մարդկային խոշոր խմբերի շփումներով ու ինտենսիվ հոսքերով պայմանավորված ռիսկերը և կանխելու դրանց հնարավոր հետևանքները Արցախի, հետևաբար՝ նաև Հայաստանի անվտանգային իրավիճակի համար։

Ցանկալի կլիներ, եթե Արցախում մարտի 31-ին կայանալիք նախագահի ու խորհրդարանի ընտրությունները հետաձգվեին՝ հաշվի առնելով կորոնավիրուսի տարածումը Հայաստանում։ «Մեդիալաբի» հետ զրույցում նման դիտարկում է անում «Թրանսփարենսի ինթերնեշնլ» հակակոռուպցիոն կենտրոնի գործադիր տնօրեն Սոնա Այվազյանը, որը «Ականատես» դիտորդական խմբի կազմում է։ «Ականատեսը» դիտորդական առաքելություն պետք է իրականացնի Արցախի ընտրություններում, բայց, ինչպես Սոնա Այվազյանն է ասում, այս իրավիճակում դիտորդների մի մասն արդեն հրաժարվել է աշխատանքից։

Մարտի 31-ին Արցախում  սպասվող նախագահական և խորհրդարանական ընտրություններին կմասնակցեն  նաև ՀՀ դիտորդական առաքելություններ: Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը երեկ հայտարարեց, որ դիտորդներն Արցախ մեկնելուց առաջ պետք է թեստավորվեն կորոնավիրուսի արագ թեստերով: Դիտորդական առաքելություն են իրականացնելու «Իրազեկ քաղաքացիների միավորում»  և «Թրանսփարենսի ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն» ՀԿ-ները: ՍիվիլՆեթը զրուցել է նրանց հետ՝ պարզելու ինչպես է անցկացվել թեստավորման գործընթացը, և արդյոք դիտորդական խմբերը կգնան Արցախ: 

Սույն տեղեկանքում ներառված են «Ականատես» դիտորդական առաքելության 2020թ. փետրվարի 4-ից մինչև մարտի 22-ն ընկած ժամանակահատվածի դիտարկումները և առաջարկությունները։ Դիտարկման ժամանակահատվածում կատարվել է՝

• 55 այցելություն տարածքային ընտրական հանձնաժողովներ,
• 200-ից ավելի այցելություն նախագահի թեկնածուների, կուսակցությունների, կուսակցությունների դաշինքների նախընտրական շտաբներ,
• 106 համայնքներում իրավիճակի դիտարկում, այդ թվում՝ դրանցում կուսակցական ազդեցությունների և իրականացվող ծրագրերի հստակեցում.
• 103 նախընտրական միջոցառման դիտարկում,
• տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների անդամների թվով 14 դասընթացի դիտարկում։

2020թ. մարտի 20-ին, առավոտյան ժամը 10։29-ին Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի՝ քաղաքացիներին իրավաբանական խորհրդատվություն տվող 094-04-22-68 հեռախոսահամարին զանգ է ստացվել +79102119294 հեռախոսահամարից։ Տղամարդը, որը զանգահարել է գրասենյակի հեռախոսահամարին, զանգին պատասխանող իրավաբանից համոզվել է, որ ՀՔԱՎ է զանգել, ապա հայերենով ու հայհոյախառն սպառնացել է մարմնական վնասվածքներ հասցնել ՀՔԱՎ նախագահ Արթուր Սաքունցին, եթե վերջինս շարունակի քննադատաբար արտահայտվել Վ.Պուտինի մասին։

Հեղափոխությունից հետո առանձին քաղաքական ու հասարակական գործիչներ, ինչպես նաև իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպություններ բարձրաձայնել են անցյալին քաղաքական գնահատական տալու անհրաժեշտության մասին։ Մի քանի իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպություններ, որոնց թվում էր Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոնը, պահանջում էին գնահատական տալ, իրենց բնութագրմամբ, պետության զավթմանը։ Սակայն այս առաջարկները արձագանք չունեցան։